در سال‌های اخیر، تحقیقات علمی توجه ویژه‌ای به ارتباط میان تغذیه و سلامت روان داشته‌اند. دیگر روشن است که آنچه می‌خوریم، تنها بر سلامت جسم اثر نمی‌گذارد، بلکه نقش مستقیمی در وضعیت روانی، هیجانی و حتی الگوهای رفتاری ما دارد. امروزه روان‌شناسان و متخصصان تغذیه بر این باورند که رژیم غذایی متعادل و آگاهانه، می‌تواند بهبود قابل‌توجهی در خلق‌وخو، تمرکز ذهنی و کنترل استرس ایجاد کند.
بسیاری از مواد مغذی که از طریق غذا وارد بدن می‌شوند، مستقیماً بر تولید و عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین، دوپامین و گابا تأثیر می‌گذارند. مثلاً:
سروتونین (مرتبط با خلق‌وخو و آرامش) از اسیدآمینه‌ی تریپتوفان ساخته می‌شود که در مواد غذایی مانند تخم‌مرغ، شیر، ماست و بوقلمون وجود دارد.
کاهش سروتونین ممکن است منجر به افسردگی، اضطراب و تحریک‌پذیری شود.
رژیم‌هایی که شامل قند ساده و کربوهیدرات‌های فرآوری‌شده هستند، موجب نوسانات شدید در سطح گلوکز خون می‌شوند. این نوسانات می‌توانند احساس خستگی، اضطراب، بی‌حوصلگی و حتی پرخاشگری را تشدید کنند. در مقابل، مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده مثل غلات کامل باعث پایداری انرژی و خلق‌وخو می‌شود.
مصرف منابع غنی از امگا ۳ (مانند ماهی سالمون، گردو، بذر کتان) با کاهش علائم افسردگی، بهبود عملکرد شناختی و کاهش خطر ابتلا به اختلالات خلقی مرتبط دانسته شده است. امگا ۳ به تقویت ساختار سلولی مغز و تنظیم مسیرهای عصبی کمک می‌کند.
تحقیقات نشان می‌دهند که باکتری‌های مفید روده در تولید مواد شیمیایی مغزی و تنظیم خلق‌وخو نقش دارند. رژیم‌هایی که سرشار از فیبر، پروبیوتیک‌ها و غذاهای تخمیرشده هستند (مثل ماست، کفیر، کیمچی و سبزی‌های تازه)، تعادل میکروبی روده را حفظ کرده و با کاهش اضطراب و افسردگی همراه‌اند.
ویتامین B6، B12 و فولات برای عملکرد مناسب مغز ضروری‌اند و کمبود آن‌ها با افسردگی و اختلالات شناختی مرتبط است.
منیزیم، روی و آهن نیز در تنظیم استرس و خلق‌وخو نقش دارند. کمبود منیزیم به‌ویژه می‌تواند موجب تحریک‌پذیری، بی‌خوابی و اضطراب شود.
پرخوری احساسی (Emotional Eating): در بسیاری از موارد، افراد در پاسخ به استرس یا ناراحتی، به مصرف غذاهای پرکالری و ناسالم روی می‌آورند. این رفتارها اغلب تسکین کوتاه‌مدت دارند ولی در بلندمدت موجب احساس گناه، چاقی و افسردگی می‌شوند.
الگوهای غذایی نامنظم (مثلاً حذف وعده‌های اصلی یا رژیم‌های بسیار سخت) می‌تواند به بی‌ثباتی خلقی و کاهش تمرکز منجر شود.
تغذیه مناسب، تنها به معنای تأمین کالری نیست؛ بلکه بخش حیاتی از سلامت روانی، هیجانی و رفتاری انسان به‌شمار می‌آید. انتخاب آگاهانه مواد غذایی، حفظ تنوع و تعادل در رژیم غذایی، و پرهیز از غذاهای فرآوری‌شده، می‌تواند کیفیت زندگی روانی فرد را به طرز چشمگیری ارتقا دهد. رویکردی ترکیبی از روانشناسی و تغذیه می‌تواند در پیشگیری و درمان بسیاری از اختلالات روانی مؤثر واقع شود.
