قوانین ارث و میراث اصولاً به توزیع دارایی‌های یک فرد پس از فوت او مربوط می‌شوند. این قوانین در جوامع مختلف با توجه به فرهنگ‌ها، مذهب‌ها و سیستم‌های حقوقی متفاوت ممکن است متفاوت باشند. در اینجا به برخی از قوانین عمومی ارث و میراث و نحوه توزیع آنها اشاره می‌کنیم:
ارث: به معنای انتقال دارایی‌ها و حقوق مالی یک فرد پس از فوت او به وارثانش است.
میراث: به اموال، دارایی‌ها و حقوقی که به وارثان منتقل می‌شود، اطلاق می‌شود.
در ایران، قوانین ارث تحت تأثیر مذهب شیعه تنظیم شده است و بر اساس قوانین مدنی ایران (خصوصاً قانون مدنی بخش‌های ۸۶۰ تا ۹۰۶) به طور دقیق توزیع می‌شود. در این قوانین، سهم ارث هر یک از وارثان بر اساس درجه نزدیکی آنها به متوفی تعیین می‌شود.
وارثان اصلی:
پدر و مادر: اگر فرزند متوفی هنوز زنده باشد، پدر و مادر وی سهم ارثی خواهند داشت. در غیر این صورت، سهم آنها تغییر می‌کند.
فرزندان: فرزندان به طور عمده بزرگ‌ترین گروه از وارثان هستند و سهم ارث آنان به تعداد آنها بستگی دارد. پسران نسبت به دختران سهم بیشتری می‌برند. به طور معمول، سهم پسر دو برابر سهم دختر است.
همسر: همسر متوفی نیز سهمی از ارث می‌برد. سهم همسر بستگی به تعداد وارثان دیگر دارد.
سهم‌الارث: در صورتی که متوفی فرزند یا پدر یا مادر داشته باشد، میزان ارث هر یک از افراد تعیین می‌شود. در کل، فرزندان ۲/۳ دارایی‌ها را به خود اختصاص می‌دهند و مابقی بین همسر و والدین تقسیم می‌شود.
نحوه تقسیم: طبق قانون مدنی ایران، سهم‌الارث بر اساس اصول مشخصی تقسیم می‌شود:
در صورتی که متوفی دارای فرزند باشد، فرزندان ۲/۳ از ارث را دریافت می‌کنند.
در صورتی که متوفی تنها همسر داشته باشد و فرزندی نداشته باشد، همسر نیمی از دارایی را دریافت خواهد کرد.
در صورتی که متوفی تنها پدر و مادر داشته باشد، آنها سهم‌الارث دریافت می‌کنند.
در مذهب شیعه، توزیع ارث به‌طور دقیق بر اساس قرآن و سنت پیامبر اسلام تنظیم شده است. به‌طور کلی، قرآن برای هر یک از وارثان سهمی تعیین کرده است:
پسر: سهم پسر دو برابر سهم دختر است.
دختر: اگر تنها یک دختر باشد، نصف مال متوفی را به ارث می‌برد.
پدر و مادر: در صورتی که فرزندی نباشد، پدر و مادر هرکدام سهم معینی خواهند داشت.
همسر: همسر نیز به‌طور مشخص سهمی از دارایی متوفی دریافت می‌کند.
بر اساس آیات قرآن، سهم ارث به‌طور دقیق و با جزئیات به شرح زیر تقسیم می‌شود:
در صورتی که متوفی پسر یا دختری نداشته باشد، پدر و مادر هرکدام یک ششم از دارایی را دریافت می‌کنند.
در صورتی که متوفی همسر داشته باشد، سهم همسر از یک چهارم تا یک هشتم دارایی متفاوت است، بستگی به تعداد وارثان دیگر دارد.
در کشورهای مختلف، قوانین ارث و میراث ممکن است متفاوت باشد. برخی از کشورهای غربی مانند ایالات متحده و بریتانیا، سیستم ارثی خود را بر اساس وصیت‌نامه و قانون میراث تنظیم می‌کنند.
وصیت‌نامه: افراد می‌توانند پیش از مرگ خود وصیت‌نامه‌ای تنظیم کنند تا دارایی‌های خود را طبق نظر خود تقسیم کنند.
قانون میراث: در بسیاری از کشورهای دیگر، از جمله کشورهای اروپایی، ارث به طور خودکار طبق قوانین خاص کشوری تقسیم می‌شود و در صورتی که وصیت‌نامه‌ای وجود نداشته باشد، این قوانین به عنوان معیار عمل می‌کنند.
افراد می‌توانند از طریق وصیت‌نامه، بخشی از دارایی‌های خود را به افراد یا مؤسسات خاصی واگذار کنند. در این صورت، وصیت‌نامه باید به‌طور قانونی تنظیم و تأیید شود تا معتبر باشد. در صورت وجود وصیت‌نامه، قوانین مربوط به تقسیم ارث ممکن است تغییر کند، اما در بیشتر موارد، برخی از سهم‌ها برای وارثان قانونی محفوظ باقی می‌ماند.
حقوق ارثی کودکانی که پیش از تولد فوت کرده‌اند: در بیشتر سیستم‌های حقوقی، اگر یک کودک قبل از تولد فوت کند، حق ارث نخواهد داشت، مگر در موارد خاص که قوانین به آن اشاره کرده باشند.
تأثیر ازدواج مجدد: در برخی موارد، ازدواج مجدد تأثیری در توزیع ارث نخواهد داشت، ولی در مواردی که همسر جدید حقوق ارثی از همسر اول داشته باشد، ممکن است تقسیم دارایی تغییر کند.
قوانین ارث و میراث با توجه به سیستم‌های حقوقی مختلف، جزئیات زیادی دارند، اما در کلیت، هدف آنها تأمین حقوق وارثان و جلوگیری از تضییع حقوق آن‌هاست.
