بوت (Boot) در لینوکس
فرآیند بوت یعنی فعال شدن و شروع به کار سیستم‌عامل بعد از روشن شدن کامپیوتر.
مراحل بوت در لینوکس معمولاً به این صورت‌اند:
- BIOS/UEFI: بعد از روشن شدن، این بخش کد بوت را از روی دیسک، USB یا… پیدا و اجرا می‌کند.
- Bootloader (مثلاً GRUB): منوی انتخاب سیستم‌عامل و بارگذاری کرنل لینوکس را مدیریت می‌کند.
- Kernel (هسته): کرنل بلافاصله راه‌اندازی شده و سخت‌افزار را آماده و کنترل می‌کند.
- Init System (مثل systemd): سرویس‌ها و محیط کاربری را اجرا می‌کند.
بوت لودر معروف:
- GRUB (اغلب توزیع‌ها)،
- LILO (قدیمی)،
- systemd-boot (جدیدتر و سبک‌تر)
پارتیشن‌بندی (Partitioning)
پارتیشن یعنی تقسیم فیزیکی یا منطقی هارددیسک به بخش‌های جداگانه.
هر پارتیشن می‌تواند مختص سیستم‌عامل، داده یا Swap باشد.
رایج‌ترین پارتیشن‌ها در لینوکس:
- (Root): محل نصب اصلی لینوکس و اغلب برنامه‌ها.
- home: پوشه‌ی اختصاصی کاربرها و اطلاعات شخصی.
- swap: حافظه مجازی (در صورت کمبود RAM).
- boot: فایل‌های مورد نیاز بوت و کرنل (گاهی جداگانه است).
جدول پارتیشن‌بندی:
- MBR (قدیمی‌تر): تا ۴ پارتیشن اصلی؛ برای دیسک‌های زیر ۲ ترابایت.
- GPT (جدیدتر): تا ۱۲۸ پارتیشن؛ پشتیبانی UEFI، دیسک‌های بزرگ.
فرمت‌های فایل سیستمی (Filesystem) در لینوکس
فایل‌سیستم ساختار سازماندهی و ذخیره فایل‌ها روی دیسک است.
فرمت‌های رایج لینوکسی:
- ext4: رایج‌ترین (پشتیبانی از فایل‌های بزرگ، سریع، پایدار)
- ext3/ext2: قدیمی‌تر
- xfs: مخصوص سرور و پایدار؛ Red Hat/Enterprise Linux
- btrfs: نوآور، اسنپ‌شات، چک‌سام داده، مناسب برای استفاده پیشرفته
- swap: مخصوص پارتیشن Swap
- vfat/fat32/exFAT: سازگار با ویندوز و فلش‌دیسک (برای اشتراک فایل)
تفاوت با فایل‌سیستم ویندوز:
- NTFS, FAT32: بیشتر برای ویندوز
- لینوکس می‌تواند این فرمت‌ها را بخواند و بنویسد، اما به عنوان اصلی توصیه نمی‌شود.
جدول خلاصه کاربرد پارتیشن‌ها و فرمت‌ها
| پارتیشن | نقش | فایل‌سیستم متداول |
|---|---|---|
| / | نصب سیستم‌عامل | ext4 |
| home | اطلاعات کاربر | ext4, xfs, btrfs |
| boot | بوت و کرنل | ext4, xfs |
| swap | حافظه مجازی | swap |
| اشتراک با ویندوز | داده مشترک | ntfs, fat32, exfat |
