بررسی دستورات شرطی در پایتون

دستورات شرطی در پایتون به شما این امکان را می‌دهند که براساس شرایط مختلف، اجرای کد را کنترل کنید. این دستورات شامل if، elif و else هستند که برای تصمیم‌گیری‌های مختلف در برنامه استفاده می‌شوند.

۱. دستور if

این دستور بررسی می‌کند که آیا یک شرط برقرار است یا خیر. اگر شرط True باشد، کد داخل بلاک if اجرا می‌شود؛ در غیر این صورت، اجرا نادیده گرفته می‌شود.

ساختار کلی:

if شرط:

    # کد اجرا می‌شود اگر شرط True باشد

مثال:

x = 10

if x > 5:

    print("x بزرگ‌تر از ۵ است")

در این مثال، مقدار x برابر ۱۰ است که از ۵ بزرگ‌تر است، پس دستور print اجرا می‌شود. اگر مقدار x کمتر از ۵ بود، این دستور نادیده گرفته می‌شد.

۲. دستور if-else

گاهی نیاز داریم که در صورت برقرار نبودن یک شرط، یک قطعه کد جایگزین اجرا شود. در این حالت، از else استفاده می‌کنیم.

ساختار کلی:

if شرط:

    # اجرا می‌شود اگر شرط True باشد

else:

    # اجرا می‌شود اگر شرط False باشد

مثال:

x = 3

if x > 5:

    print("x بزرگ‌تر از ۵ است")

else:

    print("x کوچک‌تر یا مساوی ۵ است")

در این مثال، مقدار x برابر ۳ است که شرط x > 5 برقرار نیست، بنابراین بخش else اجرا می‌شود.

۳. استفاده از elif برای چندین شرط

اگر بخواهیم بیش از دو حالت را بررسی کنیم، می‌توانیم از elif (مخفف else if) استفاده کنیم.

ساختار کلی:

if شرط1:

    # اجرا می‌شود اگر شرط1 True باشد

elif شرط2:

    # اجرا می‌شود اگر شرط1 False باشد ولی شرط2 True باشد

else:

    # اجرا می‌شود اگر هیچ‌کدام از شرایط بالا True نباشند

if شرط1:

    # اجرا می‌شود اگر شرط1 True باشد

elif شرط2:

    # اجرا می‌شود اگر شرط1 False باشد ولی شرط2 True باشد

else:

    # اجرا می‌شود اگر هیچ‌کدام از شرایط بالا True نباشند

در این مثال، مقدار x برابر ۵ است. شرط اول برقرار نیست (x > 10)، شرط دوم هم برقرار نیست (x > 5)، بنابراین بخش else اجرا می‌شود.

۴. دستورات شرطی در یک خط (Ternary Operator)

در برخی موارد می‌توان دستورات شرطی ساده را در یک خط نوشت که کد خواناتر و کوتاه‌تر شود.

ساختار کلی:

مقدار_درصورت_درست_بودن if شرط else مقدار_درصورت_غلط_بودن


مثال:

x = -3

print("مثبت") if x > 0 else print("منفی")

اگر مقدار x مثبت باشد، "مثبت" چاپ می‌شود؛ در غیر این صورت، "منفی" نمایش داده می‌شود.

۵. ترکیب شرط‌ها با and و or

برای ترکیب چندین شرط در یک دستور if می‌توان از عملگرهای منطقی and و or استفاده کرد.

and زمانی True است که همه شرایط آن برقرار باشند.
or زمانی True است که حداقل یکی از شرایط برقرار باشد.

مثال با and (هر دو شرط باید برقرار باشند):

x = 7

if x > 5 and x < 10:

    print("x بین ۵ و ۱۰ است")

در این مثال، مقدار x برابر ۷ است که از ۵ بزرگ‌تر و از ۱۰ کوچک‌تر است، بنابراین پیام "x بین ۵ و ۱۰ است" نمایش داده می‌شود.

مثال با or (حداقل یکی از شرایط باید برقرار باشد):

x = 2

if x < 5 or x > 10:

    print("x خارج از بازه ۵ تا ۱۰ است")

در این مثال، مقدار x برابر ۲ است که کمتر از ۵ است، پس شرط برقرار شده و پیام "x خارج از بازه ۵ تا ۱۰ است" نمایش داده می‌شود.

۶. بررسی عضویت با in

اگر بخواهیم بررسی کنیم که یک مقدار در لیستی از مقادیر وجود دارد یا نه، از in استفاده می‌کنیم.

مثال:

fruit = "apple"

if fruit in ["apple", "banana", "cherry"]:

    print("این میوه در لیست موجود است")

در این مثال، مقدار متغیر fruit برابر "apple" است که در لیست وجود دارد، بنابراین شرط برقرار است و پیام "این میوه در لیست موجود است" نمایش داده می‌شود.

۷. دستورات شرطی درون حلقه

گاهی اوقات نیاز داریم که درون یک حلقه، شرط‌های مختلف را بررسی کنیم.

مثال:

for i in range(1, 6):

    if i % 2 == 0:

        print(f"{i} عددی زوج است")

    else:

        print(f"{i} عددی فرد است")

در این کد، حلقه از ۱ تا ۵ تکرار می‌شود و برای هر مقدار، بررسی می‌شود که آیا عدد زوج است یا فرد. اگر باقی‌مانده تقسیم عدد بر ۲ صفر باشد، عدد زوج است، در غیر این صورت، فرد است.

این‌ها رایج‌ترین روش‌های استفاده از دستورات شرطی در پایتون هستند که در برنامه‌نویسی کاربرد زیادی دارند.