مدیریت دستورات پایه در CentOS

در CentOS، مدیریت دستورات پایه یعنی آشنایی و استفاده از مهم‌ترین فرمان‌های لینوکس که برای کار روزمره (مدیریت فایل، کار با کاربران، سرویس‌ها، و بسته‌ها) لازم هستند. این مهارت اولین گام برای مدیریت سیستم محسوب می‌شود.

1. مدیریت فایل‌ها و پوشه‌ها

دستور	توضیح	مثال
pwd	نمایش مسیر فعلی	pwd
ls	لیست فایل‌ها و پوشه‌ها	ls -l (جزئیات)
cd	تغییر مسیر	cd /var/log
cp	کپی فایل/پوشه	cp file.txt /tmp/
mv	جابه‌جایی یا تغییر نام	mv old.txt new.txt
rm	حذف فایل	rm file.txt
mkdir	ساخت پوشه	mkdir backup
rmdir	حذف پوشه خالی	rmdir emptydir

2. مدیریت نمایش و جستجوی متن‌ها

دستور	توضیح	مثال
cat	نمایش محتوای فایل	cat /etc/hosts
more / less	نمایش محتوای طولانی صفحه به صفحه	less file.txt
head	نمایش اولین خطوط	head -n 20 log.txt
tail	نمایش آخرین خطوط	tail -f /var/log/messages
grep	جستجو در متن‌ها	grep error log.txt

3. مدیریت کاربران و مجوزها

دستور	توضیح	مثال
useradd	افزودن کاربر جدید	sudo useradd ali
passwd	تعیین یا تغییر رمز کاربر	sudo passwd ali
usermod	تغییر ویژگی کاربر	sudo usermod -aG wheel ali
id	نمایش UID و گروه‌ها	id ali
chmod	تغییر سطح دسترسی	chmod 644 file.txt
chown	تغییر مالکیت فایل	chown ali:ali file.txt

4. مدیریت بسته‌ها (Yum/DNF)

دستور	توضیح	مثال
yum install	نصب بسته	sudo yum install nano
yum remove	حذف بسته	sudo yum remove nano
yum update	به‌روزرسانی همه بسته‌ها	sudo yum update
yum search	جستجوی بسته	yum search httpd
rpm -q	پرس‌وجوی نسخه بسته	rpm -q httpd

5. مدیریت سرویس‌ها و Systemd

دستور	توضیح	مثال
systemctl start	شروع سرویس	sudo systemctl start httpd
systemctl stop	توقف سرویس	sudo systemctl stop firewalld
systemctl enable	فعال‌سازی در بوت	sudo systemctl enable sshd
systemctl disable	غیرفعال‌سازی در بوت	sudo systemctl disable httpd
systemctl status	نمایش وضعیت سرویس	systemctl status nginx

6. مدیریت شبکه

دستور	توضیح	مثال
ip addr	نمایش IP	ip addr show
ping	تست اتصال	ping google.com
curl	درخواست به URL	curl http://example.com
nmcli	کنترل NetworkManager	nmcli dev status

7. مدیریت فرآیندها

دستور	توضیح	مثال
ps	نمایش فرآیندها	ps aux
top / htop	نمایش زنده مصرف منابع	top
kill	خاتمه فرآیند	kill 1234
killall	خاتمه همه فرآیندهای یک نام	killall firefox

8. مدیریت فشرده‌سازی و آرشیو

دستور	توضیح	مثال
tar	آرشیو کردن	tar -czvf backup.tar.gz folder/
gzip	فشرده‌سازی سریع	gzip file.txt
gunzip	باز کردن gzip	gunzip file.txt.gz
unzip	باز کردن zip	unzip archive.zip

9. نکات مهم امنیتی

• همیشه قبل از اجرای دستور با sudo از پیامد آن مطمئن شوید.
• با history می‌توانید لیست دستورات تایپ‌شده را ببینید.
• برای پاک کردن شل از دستورات حساس، می‌شود history -c را زد.